SPIS TREŚCI

Dziedziczenie długów to proces, który nie zawsze wiąże się z korzyściami majątkowymi. W polskim porządku prawnym spadek obejmuje nie tylko aktywa, ale również długi pozostawione przez zmarłego. Wielu spadkobierców, nieświadomych swoich praw i obowiązków, może przypadkowo przejąć nieuregulowane zobowiązania finansowe. Warto zatem wiedzieć, kto i do którego pokolenia może dziedziczyć długi oraz jakie środki ostrożności można zastosować, aby zabezpieczyć się przed negatywnymi skutkami nabycia spadku.

Na czym polega dziedziczenie długów?

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, wraz z nabyciem spadku spadkobierca przejmuje zarówno majątek, jak i długi spadkodawcy. Obejmuje to m.in. kredyty, pożyczki, zaległości podatkowe czy niezapłacone rachunki. W sytuacji, gdy zobowiązania przewyższają wartość majątku, pojawia się ryzyko konieczności ich pokrycia z majątku własnego, o ile spadek został przyjęty wprost. Z tego względu kluczowe jest podjęcie świadomej decyzji o sposobie przyjęcia lub odrzucenia spadku.

Kto dziedziczy długi po zmarłym?

Dziedziczenie, zarówno majątku, jak i zobowiązań, odbywa się na podstawie ustawy lub testamentu. Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, stosuje się tzw. dziedziczenie ustawowe. Pierwszeństwo mają małżonek i dzieci zmarłego. Jeżeli któreś z dzieci nie dożyło chwili otwarcia spadku, jego udział przypada jego zstępnym – czyli wnukom lub prawnukom spadkodawcy. Kolejne miejsca zajmują rodzice, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, dziadkowie i ich zstępni.

W praktyce oznacza to, że odpowiedzialność za długi może przechodzić nawet na dalszych krewnych, jeśli osoby z wcześniejszego kręgu dziedziczenia spadek odrzucą. Nie ma ustawowego ograniczenia pokoleniowego – dziedziczyć mogą również kuzyni, a w ostateczności gmina lub Skarb Państwa.

Czy można uniknąć dziedziczenia długów?

Tak. Prawo przewiduje trzy formy reakcji na nabycie spadku:

Sprawdź nowy kanał na YouTube

1. Przyjęcie spadku wprost

Spadkobierca przejmuje cały majątek oraz odpowiada za długi bez ograniczeń – również swoim majątkiem osobistym. To najrzadszy wybór, polecany wyłącznie wtedy, gdy wiadomo, że spadkodawca nie pozostawił żadnych zobowiązań.

2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

To forma ograniczonej odpowiedzialności, która obecnie staje się domyślnym rozwiązaniem w razie braku złożenia oświadczenia w terminie. Spadkobierca odpowiada wyłącznie do wysokości wartości odziedziczonego majątku, co chroni go przed koniecznością spłaty nadwyżki zadłużenia.

3. Odrzucenie spadku

Odrzucenie spadku całkowicie zwalnia z jakiejkolwiek odpowiedzialności. Spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył momentu otwarcia spadku. W jego miejsce wchodzą kolejni krewni – zstępni (np. dzieci), którzy również muszą odrzucić spadek, aby uniknąć przejęcia długów. W przypadku małoletnich dzieci konieczne jest uzyskanie zgody sądu rodzinnego na złożenie takiego oświadczenia.

Dziedziczenie długów – jaki termin na złożenie oświadczenia spadkowego

Każda osoba powołana do spadku ma sześć miesięcy na złożenie oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu. Termin ten liczony jest od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania (czyli o tym, że jest spadkobiercą). Niezachowanie tego terminu skutkuje automatycznym przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Dziedziczenie długów a gmina lub Skarb Państwa

Jeżeli nikt nie zdecyduje się na przyjęcie spadku, dziedziczy go Skarb Państwa lub gmina ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego. Dla tych podmiotów również obowiązuje ograniczona odpowiedzialność za zobowiązania – do wysokości odziedziczonego majątku. Oznacza to, że Skarb Państwa nie odpowiada swoim majątkiem za długi osoby zmarłej, ale przejmuje majątek i ewentualnie reguluje zobowiązania w ramach jego wartości.

Do którego pokolenia mogą być dziedziczone długi?

Dziedziczenie długów nie jest ograniczone żadnym limitem pokoleniowym. Obowiązujące przepisy dopuszczają przechodzenie zobowiązań spadkowych na kolejne pokolenia – dzieci, wnuki, prawnuki – aż do wyczerpania wszystkich potencjalnych spadkobierców. To oznacza, że nawet bardzo odlegli krewni mogą być powołani do spadku z długami, jeśli wcześniejsze osoby zrezygnują z dziedziczenia.

Jak zabezpieczyć się przed przejęciem długów?

Aby uniknąć przejęcia cudzych zobowiązań:

• nie ignoruj informacji o śmierci krewnego, z którym mogłeś być spokrewniony,
• w razie powołania do spadku niezwłocznie ustal wartość majątku i długów,
• zasięgnij porady prawnej lub notarialnej,
• złóż oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ustawowym terminie.

Przeczytaj także: Po jakim czasie przedawniają się długi?

Podsumowanie

Dziedziczenie długów to ryzyko, które może dotyczyć nie tylko najbliższych krewnych, ale również dalszych członków rodziny. Prawo nie przewiduje granic pokoleniowych – zobowiązania mogą przechodzić z pokolenia na pokolenie aż do momentu, gdy spadek przejmie Skarb Państwa lub gmina. Każdy spadkobierca ma jednak możliwość ochrony swoich interesów, korzystając z prawa do odrzucenia spadku lub jego przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza. Wysokie znaczenie ma zachowanie terminu sześciu miesięcy oraz podjęcie świadomej decyzji o sposobie nabycia spadku.

Źródła:

• Kodeks cywilny, art. 931–940, art. 1012–1015
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
• Serwis gov.pl
• Informacje Ministerstwa Sprawiedliwości i praktyka notarialna